El Hasîb

Varlığı bir hesap ile yaratan. Kullarının hesabını gören.

Sözlükte “saymak, hesap etmek” anlamına gelen husbân (hisâb) masdarından sıfat olup “her şeyi saymışçasına bilen, hesaba çeken” demektir. Hasîb, ayrıca “asaletli ve şerefli olmak” anlamındaki haseb masdarıyla bağlantılı olarak “yüce ve şerefli” mânasına geldiği gibi if‘âl babındaki kullanılışından hareketle “yeten, kâfi gelen” anlamında da kabul edilebilir. Arap dili âlimi Zeccâc, Allah’ın hasîb ismine “kullarına yeten” mânasını verdikten sonra kelimenin “mahsûb” (lutuf ve ihsanları sürekli olarak hesap edilen) anlamına da gelebileceğini söyler (Tefsîru esmâʾillâhi’l-ḥüsnâ, s. 49). İbn Manzûr da, “Allah her şeyin hesabını arayandır” (en-Nisâ 4/86) meâlindeki âyeti örnek göstererek hasîb ismine “her şeyi yeterince bilen, koruyan, ceza veya mükâfat olarak karşılığını veren” şeklinde anlam vermiştir (Lisânü’l-ʿArab, “ḥsb” md.) (TDV İslam Ansiklopedisi, Hasîb maddesi.)

El Hasîb Kur'an'da Allah'a isnatla isim formunda üç yerde gelir. Varlığı bir hesap ile yaratan, hesabı hesabın üstünde olan, kulların hesabını eşsiz ve benzersiz gören, kullarına yeten mutlak ve sonsuz özne demektir.

Hasîb mübalağa ile ism-i faildir. Hesabı çok yüksek olan, en yüksek düzeyde hesap yapan, her alanda hesap soran ve hesap gören demektir. İsimdeki mübalağa hem nitelik hem nicelik hem de çeşitlilik ifade eder. Yani ulaşılması ne kadar zor ve derin, sayıca ne kadar çok ve kabarık, tür açısından ne kadar çok çeşitli olursa olsun her hesabı en seri biçimde yapana ve görene el Hasib adı verilir.

Çift kanatlı olan bu kalıp hem ism-i fail hem de ism-i meful manası taşır. İsm-i fail manası zaten açıktır fakat ism-i meful manası nedir diye sorulacak olursa, biz "o da açıktır" deriz; en çok hesaba katılmayı hak eden, en çok hesaba katılmayı isteyen. Zira Allah insandan kendisini hesaba katmadan bir tek adım atmaması istemektedir.

Kainat hesaptan ibarettir. Kainatta bir hesap ve matematik yoksa kainat da yoktur. Allah'ın varlığını inkar edenlere hiçbiri kâinattaki matematiğin varlığını inkar edememektedirler. Şu halde mantık diye bir şey varsa şu önerme kaçınılmazdır; kainatın bir matematiği varsa bir yaratanı da vardır. Zira bir yerde hesap varsa mutlaka o hesabı yapan birinin olması eşyanın tabiatı icabıdır. Kainatın matematiğini kim yaptıysa Allah da odur. Ve varlık Allah'ın parmak izidir. O izler bizi varlığın var edicisine ulaştırır.

Kuantum ilahiyatı Hasîb ismi ile kainatın matematiği arasında mutlak bir ilişki olduğu sonucunu veriyor.

Hasîb ismi varlıkta enformasyon olarak tecelli ediyor. Esasen varlığın tümü bir enformasyondur. Enerji ve kütle arasındaki ilişki enformasyondur. Enerji eşittir kütlenin ışık hızının karesinin çarpımı. E = M x C² formülü enerji ile kütle arasındaki enformasyonu haber verir.

DNA'mız bize et suretinde görünen bir enformasyondur. Kromozomlar, amino asitlerden meydana gelen proteinlerin oluşturduğu bir bilgi deposudur. Muhteşem bir hesaba dayanan bu bilgiler canlıların genetik kodlarını oluşturur. Bu kodlar nesilden nesile aktarılarak korunur. Beynimizde, omurgamızda, kalbimizde olup bitenler muhteşem bir enformasyona işaret eder. Bir yerde enformasyon varsa mutlaka enforme edici bir özne vardır. İşte o özne el Hasîb olandır yani hesabı ve kitabı eşsiz ve benzersiz mutlak ve sonsuz olan Allah'tır. (Mustafa İslamoğlu, 2107, Kur'an'a Göre Esmâ-i Hüsnâ, 3. Cilt, Sayfa 2224, 2225, 2226, Düşün Yayınları)

Hasîb İsmi Geçen Ayetler

Nisa

• 6. Yetimleri, evlenme çağına girene kadar deneyin. Reşit olduklarını /olgunlaştıklarını anlarsanız mallarını kendilerine verin[*]. Büyüyüp alırlar diye aşırıya kaçarak tez elden mallarını yemeyin. İhtiyacı olmayan onlara tenezzül etmesin. İhtiyacı olan da marufa uygun bir şekilde yesin. Mallarını kendilerine teslim ettiğinizde onlara karşı şahit bulundurun. Hesabı Allah’ın soracak olması yeter.




• 85. İyi bir işe destek veren ondan bir pay alır; kötü bir işe destek veren de ondan dolayı bir sorumluluk üstlenir. Her şeyi görüp gözeten Allah'tır.

• 86. Size herhangi bir şekilde sağlık ve esenlik dileğinde bulunulduğunda, siz daha güzeliyle veya aynısıyla karşılık verin[*]. Allah her şeyi hesaba katar.

  [*] "Selamun aleykum", (Kasas 28/55) "selam" (Hud, 11/69), "merhaba" (Sad 38/59) veya "günaydın", "iyi günler" gibi kelimelerin hepsi birer "sağlık ve esenlik" dileğidir. Ayette bu gibi dileklerde bulunan birine din, ırk farkı gözetilmeden daha güzeliyle karşılık verilmesi istenmektedir.

Ahzab

• 38. Allah'ın, Nebîsi için farz kıldığı konularda, ona sıkıntı verecek bir şey yoktur. Bu, Allah'ın bundan öncekilere de uyguladığı sünneti /yasasıdır. Allah'ın emri ölçülü biçilidir.

• 39. Allah'ın emirlerini tebliğ edenler, Allah’tan korkar, başka kimseden korkmazlar. Hesap gören olarak Allah yeter.

Esmaül Hüsna listesine dönmek için İsim Listesi'e tıklayın.